Hoe staan we er financieel voor? Hierover gaat dit hoofdstuk. Een uitgebreidere toelichting vindt u in de volgende hoofdstukken en verplichte paragrafen van deze jaarrekening.

2.1 Rekeningresultaat 2017

Het saldo van de jaarrekening bedraagt € 640 duizend. Bij de tweede tussenrapportage verwachtten we op een voordeel van € 212 duizend uit te komen. Het verschil ten opzichte van de raming is dus € 428 duizend. Dit is opgebouwd uit diverse kleinere verschillen verdeeld over alle domeinen. Op het totaal budget van € 112 miljoen is dit 0,4%.

2.2 Wat is het financieel resultaat per domein ?

Economisch domein

Tabel:

Omschrijving

Primaire Begroting 2017

Begroting 2017 na wijziging

Rekening 2017

Verschil

Lasten

5.130

7.473

9.419

-1.945

Baten

3.229

7.278

9.358

-2.080

Bedragen x € 1.000,-

Toelichting:
Het Economisch domein komt ten opzichte van de begroting uit op een voordeel van

€ 135 duizend. Dit is opgebouwd uit diverse verschillen die we bij het domein toelichten. De meest in het oog springende verschillen zijn:

- identity Matching en destinatie marketing € 67 V
- Vrijval subsidie glasvezel € 45 V
- Overige waaronder saldo mutatie reserves € 23 V

De toeristische promotie activiteiten (destinatie marketing) voor de Kop en Schagen Marktstad hebben wat vertraging opgelopen. Hierdoor hebben we niet het totale budget uitgegeven. Hetzelfde geld ook voor de toeristische promotie van de kust (identity matching).

In 2017 is de subsidie voor glasvezel definitief vastgesteld. De vrijval van deze subsidie levert een positief voordeel op. Deze subsidie was ter dekking van de voorbereidingskosten.

Sociaal domein

Tabel:

Omschrijving

Primaire Begroting 2017

Begroting 2017 na wijziging

Rekening 2017

Verschil

Lasten

59.184

58.463

55.418

3.044

Baten

17.070

17.934

14.204

3.730

Saldo

42.114

40.528

41.214

-686

N

Bedragen x € 1.000,-

Toelichting:

Het Sociaal domein komt per saldo uit op een nadeel ten opzichte van de begroting van
€ 686 duizend. Dit is opgebouwd uit diverse verschillen die bij het domein worden toegelicht. Een aantal in het oog springende verschillen zijn:

Sociaal Domein (excl. Publieke leefomgeving):
- extra lasten taken Jeugdwet € 839 N
- bijzondere bijstandsverlening € 122 V
- Buig (incl. extra middelen Rijk) € 291 V
- Gezondheidszorg € 89 V
- Overige mutaties € 20 V

Overige:
- beheer waterwegen € 198 V
- openbare verlichting € 126 N
- skatebaan Oudesluis € 73 V
- slagbomen strandslagen € 107 V
- dotatie tafelzilver en baggeren € 621 N

Het totale overschot op het Sociaal domein (excl. Publieke leefomgeving) is eind 2017 met € 318 duizend gedaald ten opzichte van het geprognosticeerde resultaat van € 603 duizend bij de 2e tussenrapportage. In totaal komt het overschot in het Sociaal domein (excl. Publieke leefomgeving) daarmee op jaarbasis € 285 duizend. Dat is veel minder dan het overschot van € 2,9 mln. uit 2016.

Gelijk aan het landelijke beeld stijgen ook in Schagen de lasten van de taken vanuit de Jeugd wet. De nu opgenomen lasten zijn volgens de meest recente opgaven van de diverse zorgverleners.

Bij de 1e tussenrapportage hebben wij € 180 duizend extra Rijksgeld gekregen voor armoedebeleid (bijzondere bijstand). Deze extra middelen zijn door het Rijk op jaarbasis begroot. Wij hebben pas in de loop van 2017 deze middelen ontvangen en hebben deze dus daarom niet geheel kunnen inzetten. Derhalve is er een overschot van € 122 duizend.

Met betrekking tot de bijstandsverlening (Wet BUIG) hebben we in 2017 vanuit de vangnetregeling 2016 en een nabetaling over 2017 een bijdrage ontvangen van in totaal € 198 duizend. Daarnaast hebben we in 2017 een extra resultaat geboekt van ruim € 90 duizend op terugvordering en verhaal.

Dit jaar zijn er minder uitgaven geweest voor de gezondheidszorg dan rekening mee is gehouden, dit heeft vooral te maken met de inzet van JOGG-regisseur. In de begroting is namelijk rekening gehouden met de inzet voor het gehele jaar. Omdat vorig jaar rond juni de afspraken met de JOGG-regisseur zijn ingezet en dit voor 1 jaar geldig was , is er nu een bijdrage verstrekt voor 1/2 jaar. Daarnaast zijn de vergoedingen van de gidsgelden nog niet geheel ingezet.

Het voordeel op het beheer waterwegen is een gevolg van een gunstige aanbesteding van het baggerwerk. Daarnaast is er minder slib uitgebaggerd dan was voorzien. De geraamde meters baggerwerk zijn volledig uitgevoerd.

De hogere lasten voor openbare verlichting betreft de energielasten. Dit betreft het overall energie contract dat we in 2017 hadden. Er is nog onzekerheid over de energiebelasting en de eindafrekening met de vorige leverancier. We hebben het worst-case scenario opgenomen.

Het voordeel met betrekking tot het verplaatsen van de skatebaan in Oudesluis komt doordat het niet lukte om dit in 2017 te doen. Hetzelfde geldt voor de slagbomen bij de strandslagen. Bij de saldobestemming van het rekeningresultaat zullen we voorstellen deze twee over te hevelen naar 2018, omdat over de uitvoering al besluitvorming heeft
plaatsgevonden.

De nieuw overgenomen strandafslagen zouden in 2017 direct worden voorzien van slagbomen inclusief toegangssysteem. In 2017 zijn deze werkzaamheden voorbereid en is een leverancier geselecteerd en de bestelling geplaatst. De slagbomen worden in 2018 geplaatst. Het beschikbare budget dient zodoende naar 2018 overgeheveld te worden

In het Economisch domein zijn inkomsten gegeneerd die een verband hebben met het tafelzilver. Een deel van deze opbrengsten uit dit tafelzilver worden gestort in de reserve basisonderwijs waaruit het in eerste instantie geleend was.

De uitgevoerde baggerwerkzaamheden zijn ineen keer afgeschreven conform de nota rente, activa en afschrijvingsbeleid.

Domein burger en bestuur

Tabel:

Omschrijving

Primaire Begroting 2017

Begroting 2017 na wijziging

Rekening 2017

Verschil

Lasten

51.057

63.497

70.592

-7.096

Baten

95.073

104.433

112.508

-8.075

Saldo

-44.015

-40.936

-41.915

979

V

Bedragen x € 1.000,-

Toelichting:
Het Domein burger en bestuur komt per saldo uit op een voordeel ten opzicht van de begroting van € 979 duizend. Dit is opgebouwd uit diverse verschillen die bij het domein worden toegelicht. Een aantal in het oog springende verschillen zijn:

- salarislasten € 153 V
- bijzondere baten en lasten € 196 V
- lagere exploitatie lasten gem. huis € 135 V
- dividend € 92 N
- algemene uitkering € 64 V
- automatisering € 118 N
- vrijval reserve frictie vergoeding € 460 V
- bijdrage uit reserve zorgaanbieders € 171 V
- overig per saldo € 10 V

In 2017 hebben we strak gestuurd op het personeelsbudget waardoor we de taakstelling op het personeelsbudget hebben gerealiseerd. Met het invullen van vacatures gaan we voor kwaliteit. De invulling van die vacatures duurt daardoor soms langer. Daarnaast zijn we terughoudend geweest met de inhuur van externen. Hierdoor zijn we uitgekomen met het begrote bedrag en houden we zelfs iets over.

Het voordeel op bijzondere baten en lasten betreft de opbrengst van inruil van voertuigen en materieel van openbare werken en een verlaging van de voorziening dubieuze debiteuren.

Lagere exploitatie lasten, waaronder afschrijvingen en energie, gemeentehuis Oostwal.

Het nadeel van dividend betreft het Gasbedrijf Kop van Noordholland (beheer aandelen Liander). De aandeelhoudersvergadering heeft nog geen besluit genomen over het verdelen van het dividend. Daarom mogen wij het niet als nog te ontvangen opnemen.

Het voordeel van de algemene uitkering is het gevolg van de decembercirculaire. Dit geld is bedoeld voor de lasten van de verhoogde asielinstroom. Deze lasten hebben we al elders in de begroting opgevangen.

De extra lasten voor automatisering zijn het gevolg van een aantal niet beïnvloedbare kosten. De extra kosten zijn voor een deel eenmalig (onder andere de kosten van de verhuizingen van de organisatie). Voor een deel zijn het ook nieuwe structurele kosten (onder andere extra beveiligingsmaatregelen, benodigde licenties).

Onttrekking van de reserve frictievergoeding voor vermindering fysieke archieven.

Onttrekking uit de reserve innovatie zorgaanbieders. Dit omdat bij de uiteindelijke verantwoording van de productieverantwoordingen naar voren kwam dat een aanbieder ook kosten had gemaakt ter innovatie van de jeugdzorg.

2.3 Voorstel bestemming resultaat 2017

Het batig saldo is een mengeling van structurele en incidentele meevallers verdeeld over alle domeinen. We merken dit voor de bestemming van het batig saldo als incidenteel aan. Dit heeft dit vooralsnog geen effect op de begroting van 2018 en volgende jaren.

Met uw raad is eerder afgesproken dat we incidentele meevallers toevoegen aan de reserve Maatschappelijk nut voor incidenteel onderhoud aan de openbare ruimte.

Wij zullen volgens dit beleid het bestemmingsvoorstel doen, met uitzondering voor projecten waarvoor al een besluit tot uitvoering is genomen.

Risico's

Voor de dekking van eventuele risico's hebben we in principe voldoende weerstandsvermogen . Voor het incidentele weerstandsvermogen is een ratio van 1 de ondergrens. We zitten nu op1,6

Bestemming

Voorgesteld wordt om het batig saldo van € 640 duizend als volgt te bestemmen:

- verplaatsen skatebaan Oudesluis € 73
- slagbomen bij strandslagen € 107
- storting reserve aankoop kunstwerken € 25
- storting reserve Maatschappelijk nut € 435

De storting in de reserve aankoop kunstwerken is volgens het raadsbesluit van 19 december 2017. Bij de eerste tussenrapportage 2018 zullen we voorstellen om deze storting structureel te maken.

2.4 Financieel beheer

Realisatie 2017 en voornemens

In 2017 hebben we twee keer gerapporteerd over de voortgang van de begroting met een uitgebreide tussenrapportage. De eerste is in de raadsvergadering van 27 juni behandeld en de tweede in die van 7 november.

Beheersing financiële processen

Ten opzichte van vorig jaar zijn verdere verbeteringen zichtbaar in de interne beheersing. De diverse interne controles vinden nu meer periodiek plaats. In 2017 is veel energie gaan zitten in de ontvlechting van de COWWI. DIt is nu geheel afgerond.

Risicobeheer

Voor de beheersing van de renterisico's gelden twee concrete richtlijnen: De kasgeldlimiet en de renterisiconorm (beide genoemd in de Wet FIDO).

Kasgeldlimiet:
De wet FIDO schrijft voor dat de toezichthouder (provincie) geïnformeerd dient te worden als de kasgeldlimiet drie opeenvolgende kwartalen wordt overschreden. In 2017 hebben we de kasgeldlimiet niet overschreden.

Zoals blijkt uit het overzicht in de paragraaf Financiën bedraagt de kasgeldlimiet voor 2017 € 9,8 miljoen.
Het eerste halfjaar moeten we meestal kort geld aantrekken om de liquiditeiten aan te vullen. In juli lopen we dit dan in door belastingopbrengsten en de jaarlijkse teruggave voor de compensabele btw. Kort geld is aantrekkelijker dan lang geld door de lagere rente. Op dit moment geldt zelfs voor kort geld een negatieve rente.

Renterisiconorm:
Het totaal van de leningen waarvan de rente komend jaar wordt aangepast en het bedrag van de jaarlijkse aflossingen mogen samen niet meer bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. In de tabel renterisiconorm is de ontwikkeling van de renterisiconorm weergegeven. Wij hebben geen langlopende geldleningen waarop wij de komende jaren een renterisico lopen en blijven hierdoor ruimschoots binnen de wettelijke norm (wet FIDO).

2.5 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Beleidsvoornemens
Onze risico-inventarisatie en de samenhang met het weerstandsvermogen voldoet aan de eisen van het BBV. In 2017 hadden we het risicobewustzijn in de organisatie willen vergroten en de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing transparanter willen maken met een relevante toelichting per risico. Dit is door andere prioriteiten te stellen niet gelukt. In 2018 pakken we dit opnieuw op.

Resultaten en conclusies
Bij de begroting kwam de ratio voor het incidentele weerstandsvermogen uit op 1,2. Bij de jaarrekening is dit 1,6. Eén van de oorzaken hiervan is het vervallen van het risico van de precario op kabels en leidingen.

De ratio voor het structurele weerstandsvermogen bedroeg bij de begroting 1.9 Bij de jaarrekening is dit 1

Verwachten we nog nieuwe risico’s in de toekomst? Ja, negatieve en positieve!
Het hoogheemraadschap heeft aangegeven af te willen van het wegenonderhoud in het buitengebied. Wij denken dat het bedrag wat wij nu aan het Hoogheemraadschap betalen, niet voldoende is om zelf het onderhoud uit te voeren.

Wij verwachten vanuit Den Haag een stijging van de algemene uitkering. Dit is aangekondigd in het regeerakkoord. Hoeveel dit is en wat er aan taken tegenover komt te staan is op het moment dat we dit schrijven nog niet bekend.

In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing staat ook een aantal wettelijk voorgeschreven kengetallen. De netto schuldquote laat zien, dat we minder lenen (2017 ten opzichte van 2016). We zien ook dat de solvabiliteit is gegroeid naar 42,2%.

Het percentage belastingcapaciteit laat zien, dat we met onze lokale lasten op het landelijk gemiddelde zitten.

2.6 kapitaalgoederen

In de paragraaf Kapitaalgoederen staat beschreven wat we in onze buitenruimte allemaal moeten doen en afgelopen jaar hebben gedaan. Te lezen valt dat we goed op weg zijn om de basis op orde te krijgen, maar dat dit fysiek en financieel nog best een uitdaging is.

2.7 grondbeleid

In de paragraaf Grondbeleid staat de voortgang van de diverse bouwgrondexploitaties van de gemeente. Het afgelopen jaar hebben wij geen verliezen hoeven nemen. De bouwgronden in exploitatie hebben allemaal een sluitende exploitatieopzet. Dit geldt ook voor bedrijventerrein Lagedijk mits we de gronden tussen nu en 10 jaar voor de taxatiewaarde kunnen verkopen. We hebben geen signalen dat dit niet mogelijk is, maar het blijft een risico.

2.8 De Balans

Balans gemeente Schagen

(bedragen x € 1.000)

vaste activa

vaste passiva

immaterieel

-

eigen vermogen

53.574

56.361

materieel

90.313

91.229

voorzieningen

6.450

3.633

financieel

12.818

12.779

vaste schulden > 1 jaar

45.239

48.886

vlottende activa

vlottende passiva

voorraden

4.548

7.450

uitzettingen < 1 jaar

9.435

15.605

schulden < 1 jaar

14.376

10.883

liquide middelen

9

98

overlopende activa

11.058

10.469

overlopende passiva

8.544

17.867

Toelichting belangrijkste wijzigingen

De balans geeft in een notendop een overzicht van de bezittingen en schulden van de gemeente. De balans lichten we uitvoerig toe in het betreffende hoofdstuk. Hieronder staan de belangrijkste mutaties.

We zien dat het totaal van de bezittingen (vaste activa) is gedaald met € 1 miljoen. Dit komt voornamelijk door reguliere afschrijvingen.

De structuurvisie Petten is niet langer aangemerkt als grondexploitatie en over geboekt naar vaste activa. Hierdoor zijn de voorraden met ruim € 2,9 miljoen gedaald.

In Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) is besloten de Egalisatiereserve te vervangen door een Voorziening. Het totaal van de Reserves (Eigen vermogen) is om die reden afgenomen. Doordat sommige overlopende passiva per eind 2017 zijn aangemerkt als schulden korte dan één jaar heeft hier een verschuiving plaatsgevonden. De kasgeldlening van € 7 miljoen is ook onder deze post opgenomen.

Op het totaal van de langlopende leningen is een bedrag van € 3,8 miljoen afgelost. Deze leningen hebben allemaal een vast rentepercentage. Er is geen nieuwe langlopende lening aangegaan. We proberen zoveel mogelijk met kort geld te financieren zolang we binnen de kasgeldlimiet blijven. Kort geld is namelijk veel goedkoper dan lang geld. Op 31 december hadden we een kasgeldlening van € 7 miljoen met een rentepercentage van - 0,350% (negatieve rente). Deze kasgeldlening loopt op 22 februari 2018 af.

2.9 Voortgang taakstelling

Beleid
In de meerjarenvisie is een taakstelling afgesproken van € 6,1 miljoen. Deze moet in 2018 gehaald zijn. Met het dekkingsplan bij de begroting 2015 zijn extra dekkingsmiddelen ingezet zoals het versneld afschrijven van maatschappelijk nut door een bijdrage uit de reserve en de toekomstige verkoop van tafelzilver, precario op kabels en leidingen en een verhoging van de toeristenbelasting in drie fases.

Realisatie:
De realisatie van de taakstelling voor 2017 zou uit moeten komen op € 6,1 miljoen en komt uiteindelijk uit op € 6,3 miljoen. Een positief verschil van € 164 duizend. Afgesproken is, dat in 2018 de totale taakstelling gerealiseerd moet zijn en dat dit in de tussenliggende jaren niet het geval hoeft te zijn, mits actie wordt ondernomen om het einddoel in 2018 te halen. In 2018 moet uiteindelijk € 6,6 miljoen gerealiseerd zijn. Uit de begroting 2018 en het bijbehorende meerjarenbeeld blijkt dat we dit gaan halen.

Realisatie opbrengst tafelzilver

In het dekkingsplan bij de begroting 2015 is besloten om € 5 miljoen aan tafelzilver te verkopen om oude investeringen in maatschappelijk nut versneld af te boeken. De hiervoor benodigde € 5 miljoen zijn geleend van de reserve Onderwijshuisvesting en betalen we terug met vastgoed verkopen. Bij de tweede tussenrapportage 2016 is in aanvulling hierop afgesproken, dat we nog € 1,2 miljoen extra aan tafelzilver verkopen voor de dekking van incidentele activiteiten. Eind 2017 hebben we in totaal € 4,4 miljoen aan opbrengsten tafelzilver gerealiseerd. De komende jaren (t/m 2020) moeten we nog € 1,74 miljoen realiseren.

2.10 Conclusie en vooruitblik

De jaarrekening 2017 laat zien dat het financieel goed gaat met de gemeente en dat verreweg het meeste wat we beloofd hebben bij de begroting ook daadwerkelijk gerealiseerd is. Het gaat niet allemaal zonder slag of stoot, maar we zijn trots op wat we allemaal bereikt hebben.

Het nieuwe regeerakkoord biedt nieuwe uitdagingen en kansen. We gaan extra geld van het Rijk krijgen met een inspanningsverplichting op een aantal terreinen zoals klimaat, regionale economie, vitaal platteland, kwetsbare groepen en de schuldenproblematiek.

Wel zien we voor de nabije toekomst een aantal uitdagingen naast onze andere ambities. Deze zijn:

- voldoende budget openbare buitenruimte.

Voor de openbare ruimte hebben we in de afgelopen jaren met succes de omslag gemaakt van lasten vooruit schuiven naar lasten direct nemen. Daarnaast hebben we fors afgeschreven op de oude investeringen in maatschappelijk nut. Bij de start van de gemeente was de boekwaarde hiervan ruim € 24 miljoen. Nu is de netto waarde ongeveer € 10 miljoen.

Het direct nemen van de lasten had tot gevolg, dat er minder budget was voor onderhoud en vervanging. Met het vaststellen van het beleidsplan openbaar gebied is een groei naar het benodigde budget afgesproken.

We groeien tot 2027 met € 300 duizend per jaar naar het noodzakelijk budget voor sober en doelmatig onderhoud. Ondanks die groei betekent dat, dat we de komende jaren een te laag budget hebben en waakzaam moeten zijn voor achterstallig onderhoud.

In 2018 zal het plan "de basis op orde" zover gereed zijn, dat we een goed inzicht hebben in de noodzakelijke uitgaven en de meerkosten wanneer we iets meer willen dan sober en doelmatig, onder andere als gevolg van burger- en overheidsparticipatie.Ten tijden van de begrotingsbehandeling 2019, verwachten we voor alle kapitaalgoederen een doorkijk te kunnen presenteren op basis van uitgewerkte meerjarenonderhoudsplannen, gebaseerd op degelijke volumebepalingen en kwaliteitsbeoordelingen.

- geen lastenverzwaring door wegvallen precario op kabels en leidingen

De komende jaren bouwen we de geraamde opbrengst aan precario geleidelijk af. Voor € 800 duizend moet vanaf 2022 nog dekking gevonden worden. Vanaf dat jaar is de verwachting dat Liander haar vastrecht zal verlagen omdat ze geen precario hoeft af te dragen aan de diverse gemeenten. Dit kunnen we niet opleggen dus is dat allerminst een zekerheid.

- begrotingstekort 2021

De huidige meerjarenraming resulteert in een structureel tekort van € 810 duizend.

- overdracht wegen buitengebied

Het Hoogheemraadschap heeft aangegeven de wegen van de buitengebieden van voormalig Schagen en Zijpe aan ons te willen overdragen. In 2017 hebben hierover de eerste gesprekken plaatsgevonden die in 2018 worden voortgezet.

Vooralsnog gaat onze voorkeur gaan hier niet naar eigen beheer uit. De huidige bijdrage aan het Hoogheemraadschap is volgens hen niet kostendekkend, dus bij overname worden we geconfronteerd met hogere lasten.
Wanneer we het niet overnemen is ook de verwachting dat we op termijn een hogere bijdrage gaan betalen. Het Hoogheemraadschap hanteert een omslagstelsel. Wanneer "voordeel" gemeenten kiezen voor eigen onderhoud, gaan de kosten voor de overgebleven gemeenten omhoog.